De polyvagale theorie of ook wel de wetenschap van veiligheid en verbinding leert ons:

Deze wetenschap legt uit hoe ons autonome zenuwstelsel reageert op de uitdagingen van het dagdagelijkse leven, niet door ons te vertellen “wat” we zijn of “wie” we zijn, maar “hoe” we er aan toe zijn.

Ons autonome zenuwstelsel is het fundament waarop onze ervaring van het leven rust. Het stuurt onbewust hoe wij ons door de wereld bewegen, er toenadering toe zoeken, ons afwenden, verbinden met anderen of ons isoleren. Ons autonome zenuwstelsel ‘leert’ via al onze relaties over de wereld en ervaart zo of het veilig is om te verbinden met anderen of ons ons te gaan beschermen. Als we opgegroeid zijn in een thuiscontext waar er afstemming, warmte, nabijheid en veiligheid was, zal ons autonome zenuwstelsel in staat zijn om te verbinden en om te wereld vanuit vertrouwen te gaan verkennen. Echter wanneer we opgroeien in een omgeving met onveiligheid, tekort en geweld, zullen we vanuit deze bril de wereld om ons heen beoordelen en benaderen. Ons zenuwstelsel zal overgaan tot bescherming door te vechten, vluchten (mobilisatie) of te bevriezen (immobilisatie). Het autonome zenuwstelstel is ons persoonlijke beveiligingsstyeem. Het luistert van moment naar moment naar wat er leeft rondom ons lichaam en in de relaties die we met anderen aangaan. Dit onbewust luisteren ligt ver buiten onze bewuste controle en noemt neuroceptie. Het is de manier waarop ons lichaam een antwoord zoek op de vragen: “Ben ik veilig?”, “Is er gevaar?” of “Ben ik in levensgevaar?”. Ons denkende brein is in dit proces niet betrokken en dit verklaart hoe we als mensen een “eigen verhaal” maken van wat er rond en in ons gebeurt. Vanuit dit eigen verhaal, komen we vliegensvlug in een actie-reacties modus met als doel een evenwicht te vinden tussen verbinding en bescherming. bv Je zit met je partner in een gesprek en hij kijkt even op zijn GSM. Je voelt je plots boos worden en roept naar hem dat hij onbeleefd is. Je partner kijkt je verbaast aan en jij vraagt jezelf af, waarom dit nu nodig was. Je kijkt toch zelf ook soms op je gsm. Je schaamt je. Mogelijks ligt onder je reactie een oude wonde, je autonome zenuwstelsel heeft signalen van onveiligheid opgepikt en zet in op bescherming. 

Ons autonome zenuwstelsel velt geen oordeel over goed en kwaad, het handelt alleen om risico’s te beperken en veiligheid te creëren. Het begrip van hoe ons persoonlijke beveiligingssysteem werkt, helpt ons om met meer compassie naar onszelf en anderen te kijken. Soms begrijpen we allemaal niet “waarom” we onszelf steeds voor de voeten lopen, of een woedeuitbarsting hebben om iets kleins. Wanneer we de “controle” kwijt zijn, “fouten maken” komt onze interne criticus aan het woord: “Je maakt steeds dezelfde fouten, heb je de vorige keer dan niets geleerd?” of “je heb jezelf niet in de hand, je moest je schamen” etc. We vervallen in zelfverwijten en schaamte, we gaan onszelf identificeren als “slecht, waardeloos…”. Dit is geen helpende manier om naar onszelf en anderen te kijken. Maar als we door de polyvagale bril naar onszelf en anderen kunnen kijken, nodigt dit begrip en compassie uit voor onszelf en anderen. Het nodigt om vriendschap te sluiten met onszelf en ons beveiligingssysteem. Het maakt ons nieuwsgierig om onze eigen “beschermingsreacties” in kaart te brengen. 

Om vriendschap te kunnen sluiten met onszelf en ons autonome zenuwstelsel hebben we gerichte aandacht nodig. Het waarnemen en volgen van onze autonome reacties (vluchten, vechten of bevriezen) is de eerste stap om onze beschermingsreacties (patronen) te veranderen en te verbeteren. Of herken je eerder dat je vastloopt, je afsluit? Je je geïsoleerd en alleen voelt? Of zit je vast in een knipperlichtrelatie, waarin je heen en weer geslingerd wordt door angst om verlaten te worden en jezelf te verliezen? Of vind je geen innerlijke rust meer? Leef je in emotionele rollercoaster. Heb je last van aanhoudende lichamelijk klachten. Dit zijn allemaal signalen dat je vast blijft hangen in je beschermingspatronen. Dit is geen reden tot paniek, je bent niet “stuk” of “gebroken”, je kan hiermee aan de slag. Dagdagelijks begeleid ik, Veerle, jongeren en volwassenen die vastgelopen zijn, weer terug op weg naar het pad van veiligheid en verbondenheid, zodat ze weer voluit kunnen leven. Er is dus hoop. Wees lief voor jezelf en zoek hulp. Veerle Tans